Από το διάστημα στη σχολική τάξη και στο δημαρχείο
Για πρώτη φορά έχουμε ένα παγκόσμιο, υψηλής ανάλυσης τρισδιάστατο «αποτύπωμα» όλων σχεδόν των κτιρίων στον πλανήτη. Το GlobalBuildingAtlas του Τεχνικού Πανεπιστημίου Μονάχου συγκεντρώνει 2,75 δισεκατομμύρια κτίρια, με μοντέλα LoD1 σε ανάλυση 3 επί 3 μέτρα, βασισμένα σε δορυφορικές εικόνες του 2019. Το σύνολο των δεδομένων είναι ανοιχτό και διαθέσιμο για έρευνα, προγραμματιστές, δημόσιες διοικήσεις και εκπαιδευτικά ιδρύματα. (TUM)
Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία και το πρόγραμμα Copernicus προσφέρουν δωρεάν και ανοικτή πρόσβαση στα δεδομένα των δορυφόρων Sentinel, δημιουργώντας ένα συνεχές, σχεδόν σε πραγματικό χρόνο, «παράθυρο» στη Γη. (European Space Agency) Αυτή η υποδομή ανοιχτών γεωχωρικών δεδομένων, σε συνδυασμό με το GlobalBuildingAtlas, ανοίγει τεράστιες δυνατότητες όχι μόνο για την έρευνα αλλά και για τεκμηριωμένες δημόσιες πολιτικές και σύγχρονα εκπαιδευτικά σενάρια στην πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση.
GlobalBuildingAtlas και δορυφορικά δεδομένα ως κοινό υπόβαθρο
Τα τρισδιάστατα μοντέλα κτιρίων επιτρέπουν να μετρήσουμε όχι μόνο το αποτύπωμα στο έδαφος αλλά και τον όγκο του κτιριακού αποθέματος. Αυτό δίνει νέους δείκτες, όπως ο «όγκος κτιρίων ανά κάτοικο», που συνδέονται με την πυκνότητα, την ποιότητα στέγασης και τις ανισότητες πρόσβασης σε υποδομές. (ESSD) Όταν τα δεδομένα αυτά συνδυαστούν με δορυφορικές εικόνες για θερμικά νησιά, πράσινο, πλημμύρες ή ρύπανση, η κεντρική διοίκηση και οι δήμοι αποκτούν ένα ισχυρό εργαλείο για σχεδιασμό πολιτικών αστικής ανθεκτικότητας, ενεργειακής αναβάθμισης και προσαρμογής στην κλιματική κρίση. (datos.gob.es)
Για παράδειγμα, ένας δήμος μπορεί να εντοπίσει περιοχές με υψηλή πυκνότητα, χαμηλό πράσινο και υψηλές θερμοκρασίες και να ιεραρχήσει παρεμβάσεις όπως δεντροφυτεύσεις, σκίαση δημοσίων χώρων ή προγράμματα ενεργειακής αναβάθμισης κτιρίων. Σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης, τα ίδια δεδομένα μπορούν να τροφοδοτήσουν εθνικά σχέδια στέγασης, σχολικής στέγης, υγείας ή πολιτικής προστασίας, με βάση πραγματική απεικόνιση του κτιριακού αποθέματος και των κινδύνων.
Ανθρωποκεντρική και ανοιχτή διακυβέρνηση δεδομένων
Η αξιοποίηση αυτών των δεδομένων για δημόσιες πολιτικές δεν είναι μόνο τεχνικό ζήτημα αλλά και ζήτημα διακυβέρνησης. Ο ελληνικός κόμβος MyData υπογραμμίζει ότι η οικονομία των δεδομένων πρέπει να είναι ανθρωποκεντρική, με ενδυνάμωση των πολιτών, διαφανείς ενδιάμεσους εμπιστοσύνης και ανοιχτά πρότυπα, ώστε η αξία να μην συγκεντρώνεται σε λίγες κλειστές πλατφόρμες. (mydata.ellak.gr)
Στο πλαίσιο των δορυφορικών και 3D δεδομένων κτιρίων, αυτό σημαίνει ότι:
η πρόσβαση πρέπει να γίνεται με ανοιχτές άδειες, τεκμηρίωση και πρότυπα ώστε να είναι επαναχρησιμοποιήσιμα από πανεπιστήμια, σχολεία, δημόσιες υπηρεσίες και κοινότητες ανοιχτού λογισμικού, ενώ όπου τα δεδομένα συνδέονται με προσωπικές πληροφορίες (για παράδειγμα συνδυασμός με καταλόγους ιδιοκτησίας ή κοινωνικά προφίλ) απαιτούνται σαφείς μηχανισμοί συναίνεσης, ρόλος διαμεσολαβητών τύπου MyData Operators και διακριτοί σκοποί χρήσης. (mydata.ellak.gr)
Παράλληλα, το ODI Athens τονίζει ότι χωρίς ποιοτικά, ανοιχτά δεδομένα δεν υπάρχει αξιόπιστη τεχνητή νοημοσύνη και κατ’ επέκταση δεν υπάρχουν έξυπνες πολιτικές. (odi.ellak.gr) Η επεξεργασία δορυφορικών εικόνων και 3D μοντέλων με ανοιχτά εργαλεία και διαφανείς αλγορίθμους μπορεί να παράγει δείκτες και μοντέλα που γίνονται κατανοητά, ελέγξιμα και αναπαραγώγιμα από ερευνητές, δημοσιογράφους και πολίτες. Αυτό ενισχύει τη λογοδοσία και τη δημοκρατία. (opendata.ellak.gr)
Εκπαίδευση στην εποχή των γεωχωρικών ανοιχτών δεδομένων
Για το σχολείο, τα δεδομένα του GlobalBuildingAtlas και οι εικόνες της ESA δεν είναι μόνο υλικό για ειδικούς. Μπορούν να γίνουν «ζωντανά εργαστήρια» σε μαθήματα γεωγραφίας, φυσικής, πληροφορικής, πολιτικής αγωγής και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Οι μαθητές μπορούν να χαρτογραφήσουν τη γειτονιά τους σε 3D, να συγκρίνουν τον όγκο κτιρίων και την ύπαρξη πρασίνου μεταξύ περιοχών, να εξετάσουν πώς οι αστικές επιλογές επηρεάζουν τη θερμοκρασία, τις πλημμύρες ή την πρόσβαση σε σχολεία και νοσοκομεία.
Με χρήση ανοιχτού λογισμικού γεωπληροφορικής και εργαλείων οπτικοποίησης, οι σχολικές ομάδες μπορούν να σχεδιάζουν εναλλακτικά σενάρια: τι θα γίνει αν προστεθούν χώροι πρασίνου σε συγκεκριμένα οικοδομικά τετράγωνα, πώς επηρεάζεται η πρόσβαση των μαθητών στο πλησιέστερο σχολείο αν αλλάξει το οδικό δίκτυο ή αν κλείσει μια γέφυρα λόγω πλημμύρας. Έτσι καλλιεργούνται δεξιότητες δεδομένων, κριτική σκέψη και κατανόηση του πώς τα δεδομένα τροφοδοτούν δημόσιες αποφάσεις.
Ταυτόχρονα, τέτοια εκπαιδευτικά σενάρια είναι ευκαιρία να εισαχθούν οι αρχές του MyData στην τάξη: ποια δεδομένα είναι ανώνυμα και ποια προσωπικά, πότε επιτρέπεται να συνδέουμε πληροφορίες για κτίρια με πληροφορίες για ανθρώπους, πώς εξασφαλίζεται ότι οι κοινότητες δεν γίνονται αντικείμενο επιτήρησης αλλά υποκείμενο συμμετοχής στον σχεδιασμό πολιτικών. (mydata.ellak.gr)
Προς τεκμηριωμένες και συμμετοχικές δημόσιες πολιτικές
Η ελληνική δημόσια διοίκηση, σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης και αυτοδιοίκησης, έχει την ευκαιρία να συνδέσει ανοιχτά δορυφορικά δεδομένα, 3D μοντέλα κτιρίων και ανθρωποκεντρική διακυβέρνηση δεδομένων σε μία συνεκτική στρατηγική. Η χρήση συνόλων όπως το GlobalBuildingAtlas σε συνδυασμό με Copernicus δεδομένα μπορεί να γίνει το τεχνικό υπόβαθρο για πολιτικές στέγασης, κλίματος, μεταφορών, πολιτικής προστασίας και εκπαίδευσης που βασίζονται σε πραγματικές μετρήσεις και όχι σε αποσπασματικές εκτιμήσεις. (arXiv)
Για να συμβεί αυτό, χρειάζονται τρία πράγματα: ανοιχτή υποδομή δεδομένων, ικανότητες ανάλυσης σε δημόσιους φορείς και εκπαίδευση πολιτών και μαθητών ώστε να μπορούν να διαβάζουν και να αμφισβητούν τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται στις αποφάσεις. Τα ανοιχτά 3D δεδομένα κτιρίων και οι δορυφορικές εικόνες της ESA δεν είναι απλώς εντυπωσιακές τεχνολογίες. Μπορούν να γίνουν η βάση για ένα εκπαιδευτικό οικοσύστημα και για δημόσιες πολιτικές που είναι ταυτόχρονα τεκμηριωμένες, συμμετοχικές και ανθρωποκεντρικές.
—